Катышкандар:
Комиссия мүчөлөрү:
1. Таштанов Н. (Комиссиянын Төрагасы) Кыргыз Республикасынын
Юстиция министрлигинин статс-катчысынын м.а.;
2. Курманбаева А. Кыргыз Республикасынын Юстиция
министрлигинин ЧУА долбоорлорун иштеп чыгуу
жана мыйзам долбоорлорун экспертизадан өткөрүү
боюнча башкармалгынын начальниги;
3. Раимов У. Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө караштуу
курчап турган чөйрөнү коргоо жана токой чарбасы
мамлекеттик агенттигинин өкүлү;
4. Аширбекова А. Кыргыз Республикасынын ички иштер
минситрлигинин өкүлү;
5. Абдырахманов А. Кыргыз Республикасынын өзгөчө кырдаалдар
министрлигинин өкүлү;
6. Омельченко К. Кыргыз Республикасынын билим берүү жана илим
министрлигинин өкүлү;
7. Эралиев А. Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат
жана туризм министрлигинин өкүлү;
8. Орозалиева Г. Кыргыз Республикасынын эмгек, миграция жана
жаштар министрлигинин өкүлү;
9. Кулманбетов С. Кыргыз Республикасынын Коргоо министрлигинин
өкүлү;
10. Мамбетаипова Ч. Кыргыз Республикасынын Социалдык өнүктүрүү
министрлигинин өкүлү;
11. Сейтказиева Г. Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо
министрлигинин өкүлү;
12. Усубалиева Б. Улуттук кызыл ай коомунун өкүлү (УКАК);
13. Мурзаева А. Эл аралык Кызыл крест комитетинин өкүлү (ЭККК);
14. Кадырбекова Н. Кыргыз Республикасынын Юстиция
министрлигинин башкы адиси;
15. Абдырасулова А. Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинин
жетектөөчү адиси (комиссиянын катчысы);
Күн тартиби
- Минск шаарында 2015-жылдын 18нен 20-мартына чейин Казахстан Республикасынын Тышкы иштер министрлиги жана Эл аралык кызыл крест комитети менен кызматташтыкта уюштурулган эл аралык гуманитардык укукту имплементациялоо боюнча бешинчи регионалдык семинардын катышуучуларынын отчетун сунуштоо, (баяндамачылар: Н. Кадырбекова, Э. Бейшекеев);
- 1954-жылдын 14-майында Гаагада кол коюлган Куралчан кагылыш учурунда маданият баалуулуктарын коргоо жөнүндө Конвенциянын ченемдерин улуттук мыйзамдарга имплементациялоо боюнча иш чараларды жүзөгө ашыруу (2015-жылга иш чаралар планынын 1-пункту, баяндамачы ММТМдин өкүлү);
- 2015-жылга эл аралык гуманитардык укуктун ченемдерин имплементациялоо боюнча иш чаралар планында коюлган иш чаранын пункттарын аткарууну талкуулоо (2014-жылдын 17-декабрындагы эл аралык гуманитардык укукту имплементациялоо боюнча Юстиция министрлигинин алдындагы ведомстволор аралык комиссиянын отурумунун протоколу менен бекитилген).
Эл аралык гуманитардык укукту имплементациялоо боюнча ведомстволор аралык комиссиянын отурумун (мындан ары – Комиссия) Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинин статс-катчысынын м.а. Н. Таштанов ачты.
Комиссия мүчөлөрү менен саламдашып, Н. Таштанов күн тартибине сунуштардын бар болуусу жөнүндө комиссия мүчөлөрүнө суроо даректеди. Сунуштардын жок болгондугунан, күн тартибин бир добуштан бекиткенден кийин, комиссия мүчөлөрү күн тартибин талкуулоого киришти.
Күн тартибинин 1-пункту боюнча (Минск шаарында 2015-жылдын 18нен 20-мартына чейин Казахстан Республикасынын Тышкы иштер министрлиги жана Эл аралык кызыл крест комитети менен кызматташтыкта уюштурулган эл аралык гуманитардык укукту имплементациялоо боюнча бешинчи регионалдык семинардын катышуучуларынын отчетун сунуштоо, баяндамачылар: Н. Кадырбекова, Э. Бейшекеев); төмөнкүлөр белгиленген.
Катышуучулар менен саламдашып, аталган семинардын катышуучусу Н. Кадырбекова бул семинар кызыктуу өткөнүн, семинардын программасы мазмундуу болгонун белгиледи. Бул семинарга катышууга мүмкүндүк бергендиги үчүн ЭКККне ыраазычылык билдирди. Семинарда Н. Кадырбековадан башка Комиссиянын мүчөсү Э. Бейшекеев катышкан жана эксперт катары чакырылган Б.Н. Ельцин атындагы Кыргыз-Орус Славян Университетинин проректору Л. Сыдыкова катышышкан.
Семинар Белорус Республикасынын Юстиция министрлиги менен кызматташтыкта туруктуу негизде өткөрүлөт.
Прибалтиканы кошпогондо дээрлик постсоветтик өлкөлөрдүн бардыгы катышышты. Ошондой эле эл аралык гуманитардык укукту имплементациялоо боюнча өзүлөрүнүн ведомстволор аралык комиссияларынын иши жөнүндө баяндамасын сунушташкан Польшанын жана Германиянын өкүлдөрү чакырылган.
Семинардын негизги максаты эл аралык гуманитрадык укукту имплементациялоо (мындан ары – ЭГУну имплементациялоо) чөйрөсүндөгү мамлекеттик органдардын же ведомстволор аралык комиссиянын ишмердүүлүгү жөнүндө маалыматты угузуу жана көрсөтүү болду. Көрсөтүлгөн өлкөлөрдүн ведомстволор аралык комиссиясынын курамына биздин комиссиядагыдай эле маанилүү мамлекеттик органдар кирет.
Сунушталган докладдардын ичинен Н. Кадырбекова ЭГУну имплементациялоо улуттук деӊгээлде жүргүзүлгөн жана ЭГУну имплементациялоо боюнча план Өкмөттүн деӊгээлинде бекитилген Молдова Республикасынын баяндамасын белгиледи. Бул чөйрөдө иш Коргоо министрлиги тарабынан активдүү өткөрүлөт. Катардагы жана офицердик курам менен туруктуу негизде окутууларды өткөргөн Коргоо министрлигине караштуу Юридикалык кеӊешчи жайылтылган жана ийгиликтүү иштейт. Мындан тышкары, ЭГУнун ченемдерин жайылтуу боюнча билим берүү тутуму өнүккөн.
Ошондой эле, саламаттыкты сактоого, билим берүүгө, курал менен соода кылуу жана кибер чабуулга багышталган ЭКККнин кызматкерлеринин баяндамалары сунушталган.
Саламаттыкты сактоо боюнча: баяндаманын негизги максаты УКАК жана ЭККК кызматкерлеринин коопсуздугун камсыздоо боюнча саламаттыкты сактоо чөйрөсүндөгү ЧУА ченемдерин имплементациялоо зарылдыгы болгон, анткени азыркы убакта бул актуалдуу маселе жана ага ылайык өзүнүн кызматтык милдеттерин аткаруу убагында каза тапкан жана жаракат алган кызматкерлердин статистикасы угузулган.
Андан ары, семинарда, согуш жүргүзүү методу катары жана мындай методду колдонууга жол бербөө жөнүндө куралдуу кагылыштардын убагында сексуалдык зомбулукка багышталган баяндама угузулду.
Куралдандыруу маселеси боюнча: 2014-жылы курал-жарак соодасы жөнүндө эл аралык келишимге кол коюлган. Бул келишим эл ралык курал-жарак менен соода кылууну бир тартипке келтирүү, куралды алууга адамдардын жетүүсүн катуулатуу үчүн зарыл болгон. Анткени, куралдуу кагылыштар болуп жаткан жерлерде согуш бүткөндөн кийин, курал жарак калктын колунда калат жана анын аркасынан калк массалык жеткиликтүү болгон куралдардан жабыркашат.
Кибер чабуул маселелери боюнча: азыр согуштун жаӊы түрү пайда болду, ал кибер согуш, б.а. маалыматтык мейкиндиктеги согуш, ал өзүнүн кесепеттери менен коркунучтуу. Төмөнкүдөй мисалдар келтирилди, натыйжасында терс кесептеттерге алып келген, ар кандай өлкөлөрдүн Коргоо министрлигинин сайтын бузуу. Ушуга байланыштуу, мындай кибер чабуулдарды кантип алдын алуу керек жана алардын кесепеттерин кантип күн мурун билүү керектиги үчүн эмне кылуу керек деген суроо пайда болот, анткени бул чөйрө жөнгө салынган эмес.
Билим берүүгө багышталган, баяндамада мектеп окуучуларынан баштап, калк арасында ЭГУ курсунун жаӊы түрлөрү жана сабак берүүнүн жаӊы ыкмалары жөнүндө айтылды. Дээрлик бардык өлкөлөрдө, ЭГУ факультатив катары окутулат, б.а. мамлекеттик билим берүү стандарттарында милдеттүү предмет катары саналбайт, деп белгиленди. Ошондуктан негизинен юридикалык факультеттерде окутулат. Бирок муну менен, ЭГУну юридикалык факультеттерден башка, медициналык факультеттерде, аскер институттарында жана ички иштер министрлигинде окутуу зарылдыгы белгиленди. Мындан тышкары, окутуунун жаӊы ыкмалары жана каражаттары сунушталды. ЭГУну окутуунун жаӊы ыкмасы катары ЭККК менен, видео оюн түрүндө таризделген «атышуу» деп аталып жүргөн, качан куралдын кайсы бир түрүн колдонууда, аны колдонуунун кесепеттери, ошондой эле мунун артынан ЭГУнун кандай ченемдери бузулгандыгын көрсөткөн, жаӊы курс сунушталган.
Н. Кадырбекова ал семинарда сунушталган материалдарды комиссия мүчөлөрүнө электрондук форматта таратууну сунуштады.
А. Мурзаева ЭГУ мурда предмет катары мамлекеттик стандарттарда болгонун, кийинчерээк анын алынып калганын белгилеп өттү, ошондой эле мектеп программасынан дагы. Атайын мектеп программасы үчүн өзүнө ЭГУнун негиздерин камтыган 35 миӊ китеп басылып чыгарылган, жана бул китептер да колдонуудан алынган. Азыркы мезгилде ЭГУ окутуучулары менен жолугушуулар жүргүзүлүп жатканы жана алардын ЭГУну мамлекеттик стандартка кошууга макулдуктары бар экендиги жөнүндө белгиледи.
Жогоруда айтылганга байланыштуу, А. Мурзаева Билим берүү министрлигинин өкүлүнөн бул жол-жобону Комиссиянын алкагында Билим берүү министрлиги менен биргеликте жүзөгө ашырууга мүмкүнчүлүк барбы деп тактады. Билим берүү жана илим министрлигинин өкүлү К. Омельченко ЭГУ предметин мамлекеттик стандартка кошууга макул экендигин белгилеп жана азыркы мезгилде жаӊы мамлекеттик стандартты иштеп чыгуу жүргүзүлүп жатканын маалымдап жана бардык сунуштар каралаарын билдирди.
Н. Таштанов бир убакта ЭГУ милдеттүү предмет катары бардык ЖОЖдордо окутулган жана качан мамлекеттик стандартты иштеп чыкканда бул предметти алып салышып, Эл аралык укуктун предметинин бөлүктөрүнүн бири кылып коюшкан жана ЭГУ предметин мамлекеттик билим берүү стандартына киргизүү дүйнөдө болуп жаткан окуяларга байланыштуу актуалдуу болуп эсептелээрин белгиледи.
Ошондой эле, Ч. Мамбетаипова ага докладдагы билим берүү чөйрөсүндөгү маалымат жаккандыгын белгилеп жана Эмгек, миграция жана жаштар министрлигинин тутумунда кесиптик адистерди эмгек рыногуна даярдоодон башка, иш издеп чет өлкөгө чыккан жарандарды окута турган жана атайын сертификаттарды бере турган Кесиптик техникалык билим берүү агентствосу бар экендигин маалымдады. Мындан тышкары кесиптик техникалык билим берүү тутумунда 101 лицей бар экендигин белгиледи. Ушуга байланыштуу ЭГУ предметин мамлекеттик билим берүү стандарттарына Билим берүү министрлигинин көмөктөшүүсү боюнча киргизген учурда, ЭГУ предметин кесиптик техникалык билим берүү тутумуна да киргизүүнү кароону сунуштады.
Күн тартибинин 2-пункту боюнча (1954-жылдын 14-майында Гаагада кол коюлган Куралчан кагылыш учурунда маданият баалуулуктарын коргоо жөнүндө Конвенциянын ченемдерин улуттук мыйзамдарга имплементациялоо боюнча иш чараларды жүзөгө ашыруу (2015-жылга иш чаралар планынын 1-пункту, баяндамачы ММТМдин өкүлү) Маданият, маалымат жана туризм министрлигинин өкүлү А. Эралиев көрсөтүлгөн конвенцияга улуттук мыйзамдарды ылайык келтирүү боюнча багытты аныктоодо жана ага жараша ченемдик укуктук актыны иштеп чыгууда кыйынчылыктарга дуушар болуп жатканын билдирди.
Н. Таштанов Конвенцияда көрсөтүлгөн иш чараларды жүзөгө ашырууда белгилүү-бир жол-жоболорду өткөрүү Маданият, маалымат жана туризм министрлигинин түздөн-түз функциясына кирет, анткени маданий-материалдык баалуулуктардын тизмесин Маданият жана туризм министрлиги координациялайт жана жүргүзөт деп түшүндүрдү. Ошондой эле Комиссиянын төрагасы Маданият, маалымат жана туризм министрлигинин өкүлүнө бул маселени ишке ашыруу үчүн иш чараларды өткөрүүнү тездетилген тартипте баштоо өтүнүч менен кайрылып, жана Маданият, маалымат жана туризм министрлигинин жетекчилигине ыкчам билдирип туруӊуздар деп белгиледи. Мындан тышкары, Комиссиянын курамына кирген мамлекеттик органдар, анын ичинде Юстиция министрлиги, ЭККК жана УКАК бул багытта пайда болгон көйгөйлөрдө көмөк көрсөтөөрүн белгиледи. А. Мурзаева бул ченемди имплементациялоонун үстүнөн иштеген башка өлкөлөрдүн тажрыйбасы менен бөлүшөөрүн белгиледи.
Күн тартибинин 3-пункту боюнча (2015-жылга эл аралык гуманитардык укуктун ченемдерин имплементациялоо боюнча иш чаралар планында коюлган иш чаранын пункттарын аткарууну талкуулоо (2014-жылдын 17-декабрындагы эл аралык гуманитардык укукту имплементациялоо боюнча Юстиция министрлигинин алдындагы ведомстволор аралык комиссиянын отурумунун протоколу менен бекитилген) А. Курманбаева, эгер 2015-жылга иш чаралар планынын пункттарын аткаруу боюнча көйгөйлөр бар болсо талкуулоону сунуштады жана Саламаттыкты сактоо министрлиги, ЭККК жана УКАК алардын аткаруучулары болуп саналган экинчи кварталга каралган пункттарга көӊүл бөлдү. А. Мурзаева Пландын 5-пунктун аткарууга, дайынсыз жоголгон адамдар жөнүндө маселелер боюнча Улуттук стратегиялык изилдөөлөр институту менен өткөрүлгөн изилдөөнү Юстиция министрлигинин базасында презентациялоону Комиссия мүчөлөрүнө сунуштады. Ошондой эле, бул изилдөө Юстиция министрлигинин икатышуусу менен жана Л. Чынтурганованын жетекчилиги алдында өткөрүлгөндүгүн белгиледи. Мындан тышкары, БУУнун Качкындар менен иштөө боюнча комитеттин өкүлдөрү менен Комиссиянын өкүлдөрүнүн жолугушуусун уюштурууну сунуштады, Комитеттин өкүлдөрү качкындардын укугу чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын эл аралык милдеттенмелерине тиешелүү юридикалык маселелерди сунуштагылары келген.
Отурумдун жыйынтыгы боюнча, Комиссия мүчөлөрү чечти:
- Эл аралык гуманитардык укукту имплементациялоо боюнча бешинчи регионалдык семинардын катышуучусунун отчету эске алынсын жана электрондук почта боюнча бар болгон материалдар Комиссия мүчөлөрүнө таратылсын.
- Кыргыз Республикасынын маданият, маалымат жана туризм министрлигине 2015-жылга иш-чаралар планынын 1-пункту боюнча талдоо жүргүзүү жана тиешелүү сунуштарды киргизүү сунушталсын.
Комиссиянын Төрагасы Н. Таштанов
Комиссиянын катчысы А. Абдырасулова